Агиш Сәғит

Агишев Сагит

АГИШ (Агишев) Сәғит Ишмөхәмәт улы [25.12.1904, Ырымбур губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Иҫәнгилде а. (Ырымбур өлк. Александровка р‑ны) — 21.5.1973, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1934). “Хөсәйениә” мәҙрәсәһендә, К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин‑тында (1932—34) уҡыған. 1925—51 йй. журналист, пед. училищелары һәм мәктәптәр уҡытыусыһы, БАССР МС‑ы эргәһендәге Сәнғәт эштәре буйынса идаралыҡ инспекторы, БАССР Яҙыусылар союзы идараһы консультанты, бер үк ваҡытта 1949—51 йй. “Әҙәби Башҡортостан” ж. (ҡара: “Ағиҙел”) яуаплы мөхәррире. Балалар өсөн “Ҡуш төймә” (1928), “Өс иптәш” (1933) һ.б. повестар һәм хикәйәләр йыйынтыҡтары авторы. Агиш әҫәрҙәренә хас һыҙаттар — еңел юмор, ябайлыҡ һәм тел тапҡырлығы. “Шартына килһен” (1935), “Ялағай” (1935), “Мәзин йортонда” (1940) хикәйәләрендә ярамһаҡланыу, һауаланыу, байлыҡ туплауҙан көлә. “Мәхмүтов” (1940), “Тәүге дәрестәр” (1960) автобиографик повестары 20 б. 20—30‑сы йй. кешенең шәхес булып формалашыуына арналған. Сәғит А. “Яҡташтар” (1964) повесында М.Йәлилдең үҫмер сағын һүрәтләй. “Фронтҡа” (1943), “Әхмәҙулла” (1944) хикәйәләр һәм очерктар йыйынтыҡтары Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында тыл хеҙмәтсәндәренең патриотизмы һәм фиҙакәрлеге хаҡында бәйән итә. Күп планлы “Нигеҙ” (1951) романы 20 б. 20—30‑сы йй. Башҡорттарҙың тормошо үҙгәреүенең һәм милли интеллигенция формалашыуының ауыр процесын сағылдыра. Агиш әҫәрҙәре грузин, ҡаҙаҡ, ҡытай, удмурт, үзбәк һ.б. телдәргә тәржемә ителгән. Көләмәс, новелла, очерк һ.б. жанр өлкәләрендә лә эшләй. М.Ильин, А.П.Чехов әҫ. башҡ. теленә тәржемә иткән. БАССР‑ҙың Салауат Юлаев ис. пр. лауреаты (1975). Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1955) һәм “Почёт Билдәһе” (1949) орд. менән бүләкләнгән. Өфөлә Сәғит Агиш йәшәгән йортҡа мемориаль таҡтаташ ҡуйылған. Дәүләкән, Өфө, Учалы ҡҡ. һ.б. торама пункттарҙағы урамдар яҙыусы исемен йөрөтә.